Encuesta de Morbilidad Hospitalaria Resultados por provincias, Comunidades y Ciudades autónomas según lista reducida Eurostat/OCDE/OMS Altas hospitalarias según la provincia, Comunidad y Ciudad autónoma de residencia y de hospitalización. Unidades: valores absolutos TOTAL NACIONAL (residencia) ANDALUCÍA Almería Cádiz Córdoba Granada Huelva Jaén Málaga Sevilla ARAGÓN Huesca Teruel Zaragoza ASTURIAS, PRINCIPADO DE BALEARS, ILLES CANARIAS Palmas, Las Santa Cruz de Tenerife CANTABRIA CASTILLA Y LEÓN Ávila Burgos León Palencia Salamanca Segovia Soria Valladolid Zamora CASTILLA - LA MANCHA Albacete Ciudad Real Cuenca Guadalajara Toledo CATALUÑA Barcelona Girona Lleida Tarragona COMUNITAT VALENCIANA Alicante/Alacant Castellón/Castelló Valencia/València EXTREMADURA Badajoz Cáceres GALICIA Coruña, A Lugo Ourense Pontevedra MADRID, COMUNIDAD DE MURCIA, REGIÓN DE NAVARRA, COMUNIDAD FORAL DE PAÍS VASCO Araba/Álava Bizkaia Gipuzkoa RIOJA, LA Ceuta Melilla Extranjero TOTAL NACIONAL (hospitalización) 4.637.427 677.274 53.915 107.701 68.411 67.017 45.429 53.906 126.133 154.762 152.326 26.899 15.619 109.808 119.625 119.909 171.911 82.258 89.653 58.283 277.582 17.820 44.072 60.583 20.415 32.298 15.723 9.961 55.591 21.119 185.634 34.976 51.548 20.704 22.111 56.295 794.782 595.743 73.389 42.290 83.360 476.167 187.154 54.394 234.619 114.810 72.430 42.380 291.624 113.970 37.756 39.003 100.895 651.659 145.391 63.720 241.833 37.616 122.549 81.669 37.400 6.914 7.182 43.403 ANDALUCÍA 680.537 669.840 52.619 106.540 67.826 66.206 45.066 52.754 125.027 153.802 144 75 15 54 48 55 531 191 340 69 158 3 20 26 8 28 20 3 36 13 342 49 201 9 24 58 507 415 32 11 49 269 122 24 123 868 711 157 97 41 4 20 31 1.281 192 46 213 37 127 49 30 1.104 1.295 3.446 Almería 52.222 51.782 51.087 32 31 434 9 95 52 42 5 2 1 2 3 3 2 2 .. 6 10 .. 2 2 1 2 2 .. 1 .. 13 5 2 1 .. 5 64 58 1 1 4 34 20 3 11 1 1 .. 5 4 .. 1 .. 122 59 4 11 2 6 3 3 1 24 70 Cádiz 102.319 100.971 10 99.442 100 54 60 38 255 1.010 8 .. .. 8 9 5 28 18 10 9 26 .. 1 4 3 7 2 .. 6 2 27 5 10 .. 6 5 58 48 3 .. 7 28 6 5 17 48 24 24 19 7 .. 2 9 192 11 6 36 5 21 10 3 465 3 366 Córdoba 70.371 69.793 128 497 66.109 205 136 1.841 242 635 9 .. 3 6 3 3 7 6 1 1 16 2 1 2 .. 4 4 1 2 .. 123 1 111 2 1 8 87 66 2 3 16 21 7 3 11 94 81 13 5 3 .. 1 1 96 15 3 6 .. 5 1 1 17 4 67 Granada 69.876 69.377 768 163 212 64.514 53 3.172 350 145 8 1 2 5 .. 16 11 7 4 3 8 .. 3 .. 1 1 .. .. 3 .. 29 5 14 1 5 4 88 73 10 1 4 40 31 1 8 10 6 4 5 2 .. 1 2 107 36 5 9 1 7 1 4 26 38 56 Huelva 39.976 39.839 4 101 51 22 39.190 21 34 416 2 .. .. 2 3 7 4 4 .. .. 2 .. .. .. .. 1 .. .. 1 .. 5 .. 1 1 .. 3 7 7 .. .. .. 2 1 .. 1 19 13 6 6 3 1 .. 2 46 3 1 13 .. 9 3 .. 5 .. 11 Jaén 47.680 47.166 38 31 116 73 15 46.784 67 42 71 62 6 3 3 4 2 1 1 38 4 .. 2 1 .. 1 .. .. .. .. 49 21 16 2 1 9 86 73 5 4 4 54 17 8 29 5 2 3 5 1 .. 1 3 73 14 3 13 3 8 2 .. .. 1 89 Málaga 135.272 129.673 464 3.788 518 638 75 338 123.476 375 32 8 1 23 26 14 40 24 16 9 63 1 10 10 1 7 4 .. 19 11 64 9 27 2 7 19 93 73 10 1 9 57 31 2 24 37 24 13 36 12 2 12 10 530 34 18 94 10 59 25 14 497 1.200 2.740 Sevilla 162.821 161.240 120 2.486 689 265 5.528 465 550 151.137 9 2 2 5 1 3 437 129 308 3 29 .. 1 7 2 5 8 2 4 .. 32 3 20 .. 4 5 24 17 1 1 5 33 9 2 22 654 560 94 16 9 1 2 4 114 20 6 31 16 12 3 5 92 25 47 ARAGÓN 150.365 202 22 24 26 29 3 29 24 45 147.000 24.566 15.002 107.432 20 18 33 19 14 36 457 63 20 10 14 14 5 308 15 8 220 11 22 13 164 10 493 317 17 86 73 493 58 57 378 20 8 12 42 14 11 5 12 224 35 184 99 9 36 54 661 5 3 119 Huesca 21.605 17 3 2 .. .. 1 1 3 7 21.231 21.011 10 210 1 2 .. .. .. 3 10 .. 2 1 3 2 .. 1 1 .. 3 .. 1 .. 2 .. 138 98 5 26 9 16 1 5 10 2 2 .. 5 2 .. 1 2 67 5 13 35 4 8 23 7 .. 1 49 Teruel 13.950 11 2 .. .. 1 1 .. 2 5 13.332 2 12.297 1.033 .. 3 1 .. 1 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 109 .. .. 7 101 1 123 100 2 6 15 340 6 24 310 .. .. .. 1 1 .. .. .. 8 2 .. 5 .. 4 1 .. .. .. 14 Zaragoza 114.810 174 17 22 26 28 1 28 19 33 112.437 3.553 2.695 106.189 19 13 32 19 13 33 447 63 18 9 11 12 5 307 14 8 108 11 21 6 61 9 232 119 10 54 49 137 51 28 58 18 6 12 36 11 11 4 10 149 28 171 59 5 24 30 654 5 2 56 ASTURIAS, PRINCIPADO DE 118.031 19 1 4 3 .. 3 2 4 2 8 2 .. 6 117.319 8 18 12 6 62 198 .. 11 123 10 9 5 .. 26 14 10 .. 1 .. 2 7 31 24 1 .. 6 25 7 3 15 20 8 12 103 17 37 6 43 147 7 13 26 2 13 11 10 1 1 5 BALEARS, ILLES 123.000 96 4 10 12 24 4 8 10 23 16 2 1 13 19 117.768 11 6 5 6 25 1 1 4 3 6 3 .. 5 2 27 9 5 3 1 9 292 254 18 9 11 117 51 11 55 11 7 4 24 9 3 1 11 195 11 6 32 4 21 7 4 1 1 4.336 CANARIAS 179.504 99 12 25 12 10 3 5 19 13 29 11 5 13 31 23 167.952 79.541 88.411 25 63 7 8 10 7 10 1 4 13 3 27 9 9 .. 4 5 80 59 5 5 11 52 32 3 17 14 8 6 94 27 5 22 39 144 16 11 103 40 39 24 5 1 10 10.723 Palmas, Las 83.636 67 12 16 10 6 1 3 10 9 20 9 5 6 10 12 79.255 78.970 285 10 32 7 5 5 2 4 .. 3 4 2 16 8 2 .. 3 3 48 35 5 2 6 28 23 1 4 11 8 3 36 13 1 8 14 70 11 5 70 33 28 9 2 1 8 3.924 Santa Cruz de Tenerife 95.868 32 .. 9 2 4 2 2 9 4 9 2 .. 7 21 11 88.697 571 88.126 15 31 .. 3 5 5 6 1 1 9 1 11 1 7 .. 1 2 32 24 .. 3 5 24 9 2 13 3 .. 3 58 14 4 14 25 74 5 6 33 7 11 15 3 .. 2 6.799 CANTABRIA 58.590 48 8 5 3 6 .. 3 11 12 57 8 2 47 306 8 27 18 9 55.975 722 3 214 109 171 36 5 2 162 20 25 4 .. .. 12 9 40 32 2 .. 6 29 12 1 16 65 18 47 45 14 15 2 14 301 5 53 676 57 513 106 179 1 2 26 CASTILLA Y LEÓN 268.186 169 11 20 19 16 11 15 37 40 96 4 5 87 307 37 61 42 19 114 263.456 15.711 40.892 58.816 19.612 30.823 14.027 9.099 54.007 20.470 133 9 26 19 25 55 267 224 8 4 31 146 59 7 81 359 53 306 245 56 37 97 55 1.444 40 56 723 123 433 167 290 4 4 234 Ávila 14.652 12 .. .. 1 1 .. 2 3 5 1 .. .. 1 3 5 1 1 .. 1 14.314 14.237 4 3 1 9 47 .. 11 2 13 2 5 1 1 5 11 5 .. .. 6 7 4 .. 4 5 2 3 .. .. .. .. .. 239 2 2 20 10 5 5 3 .. .. 12 Burgos 42.058 25 .. 2 4 7 .. 2 4 6 15 .. .. 15 5 4 8 6 2 29 41.129 15 40.064 141 301 22 110 396 56 24 14 2 7 .. 1 4 51 42 1 1 7 22 13 .. 9 8 6 2 7 4 .. .. 3 174 3 11 239 73 134 32 245 .. .. 69 León 59.325 32 3 4 4 3 4 4 7 3 11 2 1 8 215 2 13 11 2 29 58.429 20 9 57.752 147 30 27 31 116 297 14 .. 5 1 2 6 37 30 2 .. 5 25 10 2 13 7 .. 7 159 31 24 81 23 205 11 8 78 3 61 14 5 .. 2 43 Palencia 17.921 6 .. 1 1 .. .. .. 1 3 3 .. .. 3 10 3 1 .. 1 14 17.660 16 56 63 17.342 23 8 17 105 32 2 1 .. 1 .. .. 18 16 .. .. 2 10 2 .. 8 4 1 3 12 5 3 .. 4 74 2 3 77 7 62 8 4 .. .. 18 Salamanca 34.998 23 1 4 3 .. 1 3 6 5 4 .. .. 4 27 5 10 6 4 13 34.148 1.021 204 472 144 30.401 60 27 173 1.646 16 1 2 .. 2 11 40 32 3 1 4 19 8 2 9 308 37 271 10 2 1 4 3 183 9 9 95 10 46 39 10 1 .. 68 Segovia 12.876 5 1 .. .. 1 1 1 .. 1 .. .. .. .. 3 5 3 1 2 .. 12.616 12 6 3 3 5 12.565 1 17 4 10 .. 2 .. 1 7 5 4 .. .. 1 10 4 .. 6 2 1 1 8 3 .. 2 3 192 .. 1 11 2 5 4 1 1 .. 3 Soria 8.606 5 .. 1 .. 2 .. .. .. 2 42 1 .. 41 .. 1 1 1 .. .. 8.408 5 38 7 2 5 5 8.339 4 3 9 .. .. 4 3 2 40 39 .. .. 1 7 1 .. 6 2 .. 2 1 .. 1 .. .. 55 1 7 21 3 10 8 6 .. .. .. Valladolid 59.242 45 4 6 4 1 3 2 15 10 14 1 3 10 21 6 18 10 8 25 58.642 384 511 351 1.666 271 1.204 287 53.476 492 49 3 4 9 14 19 31 27 1 1 2 32 13 3 16 19 5 14 31 9 5 4 13 168 9 11 107 8 61 38 11 .. 1 2 Zamora 18.508 16 2 2 2 1 2 1 1 5 6 .. 1 5 23 6 6 6 .. 3 18.110 1 1 24 6 57 1 1 49 17.970 6 .. 1 3 1 1 34 29 1 1 3 14 4 .. 10 4 1 3 17 2 3 6 6 154 3 4 75 7 49 19 5 2 1 19 CASTILLA - LA MANCHA 170.036 244 35 18 37 25 15 46 52 16 29 2 8 19 26 19 26 7 19 26 677 460 45 45 16 38 16 8 35 14 166.076 33.017 47.753 18.599 18.080 48.627 124 105 5 3 11 729 152 16 561 290 81 209 52 14 5 13 20 1.434 160 23 56 6 22 28 11 1 3 30 Albacete 38.954 35 2 5 4 3 1 15 4 1 4 .. 2 2 2 4 2 1 1 .. 7 3 .. 2 .. 1 .. .. .. 1 38.180 32.837 666 4.549 18 110 26 24 .. .. 2 556 71 11 474 4 4 .. .. .. .. .. .. 68 65 .. .. .. .. .. 1 .. .. .. Ciudad Real 52.510 82 1 5 19 11 7 14 16 9 1 .. .. 1 .. 1 2 2 .. 1 15 3 1 1 .. 2 2 2 3 1 52.063 80 46.343 714 52 4.874 40 30 1 2 7 28 10 .. 18 28 19 9 2 1 1 .. .. 218 10 4 12 1 10 1 1 1 .. 1 Cuenca 13.284 4 .. .. .. 2 1 1 .. .. 4 1 2 1 1 2 1 .. 1 .. 8 .. 1 .. 2 .. .. 1 3 1 13.090 58 11 12.976 28 17 25 22 1 .. 2 54 4 .. 50 5 1 4 2 2 .. .. .. 83 2 .. 2 .. 1 1 1 .. .. .. Guadalajara 18.508 16 .. 3 .. 3 3 4 2 1 12 1 2 9 2 .. 3 1 2 4 16 2 3 2 2 2 1 1 2 1 18.014 8 20 125 17.812 49 16 15 1 .. .. 15 6 .. 9 10 2 8 20 6 .. 3 11 371 .. 2 2 .. 1 1 .. .. .. 5 Toledo 46.780 107 32 5 14 6 3 12 30 5 8 .. 2 6 21 12 18 3 15 21 631 452 40 40 12 33 13 4 27 10 44.729 34 713 235 170 43.577 17 14 2 1 .. 76 61 5 10 243 55 188 28 5 4 10 9 694 83 17 40 5 10 25 8 .. 3 24 CATALUÑA 808.410 1.217 204 176 119 154 73 123 190 177 3.001 1.986 157 858 242 1.418 416 227 190 215 419 22 97 87 22 36 8 30 79 38 239 83 60 34 19 43 791.131 593.086 73.143 42.045 82.856 1.691 565 680 446 199 124 75 523 210 82 75 157 756 343 214 689 143 278 268 234 23 21 5.418 Barcelona 629.644 1.062 187 154 101 141 62 97 172 148 1.104 464 139 501 220 1.377 387 213 173 204 368 16 87 72 19 33 5 29 70 35 203 71 50 33 15 33 616.882 588.482 9.539 7.418 11.443 1.429 537 528 364 176 117 58 476 190 78 67 140 608 320 177 590 127 233 230 219 22 20 3.800 Girona 67.336 80 5 16 11 7 3 14 8 14 22 10 3 8 8 20 9 5 4 3 13 1 1 4 1 3 .. .. 2 1 14 6 4 .. 1 3 65.984 2.274 63.467 190 53 36 9 7 20 6 5 1 18 5 1 3 8 58 12 3 19 2 7 9 1 1 .. 1.029 Lleida 36.841 20 1 1 2 1 4 3 4 4 1.699 1.475 3 221 4 10 8 1 7 2 14 .. 3 6 1 .. .. .. 2 2 7 1 .. .. 2 4 34.893 504 47 34.176 166 30 7 3 20 7 .. 7 7 2 .. 1 4 30 5 5 24 3 10 11 2 .. .. 74 Tarragona 74.589 54 10 4 5 5 4 9 6 10 176 36 12 128 9 11 12 7 5 6 24 5 5 5 1 .. 3 1 4 .. 14 4 5 1 1 3 73.372 1.826 90 261 71.195 196 12 143 42 10 2 8 22 12 3 3 4 61 5 30 56 11 28 17 12 .. 1 515 COMUNITAT VALENCIANA 494.068 631 104 65 60 98 22 133 83 66 498 23 296 179 115 164 1.456 1.424 33 52 732 17 65 65 24 384 29 22 101 26 1.560 586 145 643 54 133 630 398 50 33 149 470.503 184.727 53.421 232.355 91 56 35 140 68 12 18 43 2.071 905 101 376 72 210 94 52 8 17 13.966 Alicante/Alacant 192.531 353 63 26 34 72 8 62 47 41 64 11 5 48 81 49 1.410 1.396 15 39 612 9 47 46 17 366 21 10 78 19 498 255 81 48 22 93 161 130 12 8 11 181.737 180.251 84 1.402 40 25 15 88 51 5 9 24 1.394 689 63 284 52 161 71 37 5 11 4.916 Castellón/Castelló 49.176 42 2 3 6 3 2 5 15 6 106 2 40 64 3 6 6 6 .. 1 29 2 8 2 1 2 2 3 6 3 48 13 6 11 5 13 223 117 10 13 83 47.862 41 47.384 437 8 5 3 7 4 3 .. .. 197 7 12 40 11 21 8 7 .. .. 572 Valencia/València 252.361 236 39 36 20 23 12 66 21 19 328 10 251 67 31 109 40 22 18 12 91 6 10 17 6 16 6 9 17 4 1.014 318 58 584 27 27 246 151 28 12 55 240.904 4.435 5.953 230.516 43 26 17 45 13 4 9 19 480 209 26 52 9 28 15 8 3 6 8.478 EXTREMADURA 111.814 88 2 2 4 1 6 3 2 68 2 .. .. 2 1 4 1 .. 1 .. 11 1 1 2 .. 6 .. .. .. 1 9 1 1 .. 1 6 10 7 1 .. 2 8 1 .. 7 109.652 69.974 39.678 .. .. .. .. .. 71 2 1 11 1 2 8 .. 1 1 1.941 Badajoz 72.329 80 2 1 4 .. 6 3 .. 64 1 .. .. 1 .. 4 .. .. .. .. 3 1 1 .. .. .. .. .. .. 1 5 1 1 .. 1 2 5 4 1 .. .. 7 1 .. 6 70.939 69.129 1.810 .. .. .. .. .. 29 .. 1 5 1 2 2 .. 1 1 1.248 Cáceres 39.485 8 .. 1 .. 1 .. .. 2 4 1 .. .. 1 1 .. 1 .. 1 .. 8 .. .. 2 .. 6 .. .. .. .. 4 .. .. .. .. 4 5 3 .. .. 2 1 .. .. 1 38.713 845 37.868 .. .. .. .. .. 42 2 .. 6 .. .. 6 .. .. .. 693 GALICIA 290.460 89 6 23 12 8 1 1 14 24 20 1 6 13 157 23 62 41 21 14 261 5 12 123 6 23 5 2 41 43 38 4 11 2 11 10 257 235 6 2 14 62 18 4 40 23 16 7 288.404 112.852 37.271 38.424 99.857 539 22 11 197 28 115 54 11 5 2 263 Coruña, A 125.008 42 3 15 2 4 1 .. 4 13 10 .. 3 7 58 9 35 24 11 5 97 1 3 58 2 10 1 1 17 4 16 1 6 .. 4 5 47 40 3 .. 4 22 8 1 13 9 7 2 124.266 112.007 2.935 895 8.429 201 13 6 55 12 20 23 3 2 .. 112 Lugo 34.571 7 2 .. 2 1 .. .. .. 2 3 .. .. 3 52 1 3 2 1 2 19 1 2 7 1 4 .. .. 3 .. 6 .. 2 1 2 1 83 78 1 .. 4 7 1 .. 6 1 .. 1 34.210 167 33.945 33 65 94 2 2 45 4 36 5 3 .. .. 31 Ourense 37.250 6 .. 1 3 1 .. .. 1 .. 1 .. 1 .. 11 .. 3 2 1 2 83 2 3 31 .. 2 .. 1 8 36 6 .. 3 .. .. 3 87 82 1 1 3 13 5 1 7 1 1 .. 36.864 80 172 36.414 198 66 1 .. 70 10 42 18 1 .. .. 35 Pontevedra 93.631 34 1 7 5 2 .. 1 9 9 6 1 2 3 36 13 21 13 8 5 62 1 4 27 3 7 4 .. 13 3 10 3 .. 1 5 1 40 35 1 1 3 20 4 2 14 12 8 4 93.064 598 219 1.082 91.165 178 6 3 27 2 17 8 4 3 2 85 MADRID, COMUNIDAD DE 681.681 3.347 524 592 244 306 179 633 497 371 580 66 68 446 760 268 1.020 602 417 301 7.933 1.506 915 1.002 407 835 1.558 356 933 421 16.315 922 3.117 1.356 3.671 7.249 345 220 41 31 53 906 502 83 320 3.050 1.293 1.757 1.455 507 229 240 478 641.924 680 244 718 141 366 211 268 141 116 1.308 MURCIA, REGIÓN DE 145.014 388 237 17 11 56 3 37 16 10 18 2 .. 16 20 16 14 7 7 6 56 4 10 5 2 12 10 .. 12 1 292 237 21 11 6 17 81 62 9 1 9 749 676 12 61 32 7 25 19 8 1 4 6 430 142.829 7 30 8 11 11 4 5 14 4 NAVARRA, COMUNIDAD FORAL DE 67.799 564 96 136 15 45 31 103 75 63 755 136 52 567 172 42 224 73 151 84 680 7 199 131 80 19 27 100 93 24 129 21 35 11 26 36 219 120 15 49 35 283 116 65 102 78 49 29 313 101 35 67 110 405 115 61.335 1.436 289 410 737 942 9 12 2 PAÍS VASCO 241.342 87 9 12 6 9 4 5 23 19 47 8 1 38 74 10 38 32 6 1.284 1.668 6 1.540 23 28 16 4 8 27 16 25 5 4 1 5 10 88 58 12 3 15 57 28 1 28 27 12 15 56 26 8 8 14 180 11 1.148 235.868 36.181 119.888 79.799 564 1 2 105 Araba/Álava 35.354 16 3 2 2 1 1 1 4 2 9 3 .. 6 3 .. 5 4 1 17 576 1 546 9 5 3 1 2 8 1 4 .. 2 .. 1 1 18 9 2 1 6 9 5 .. 4 6 3 3 9 3 2 1 3 28 2 35 34.418 31.379 644 2.395 192 1 2 4 Bizkaia 125.330 38 2 5 1 5 2 3 15 5 11 .. .. 11 55 7 27 24 3 1.245 1.025 5 960 8 17 7 2 4 11 11 10 2 1 1 2 4 37 28 3 2 4 21 10 1 10 10 4 6 31 15 6 4 6 70 5 285 122.064 4.248 116.831 985 323 .. .. 64 Gipuzkoa 80.658 33 4 5 3 3 1 1 4 12 27 5 1 21 16 3 6 4 2 22 67 .. 34 6 6 6 1 2 8 4 11 3 1 .. 2 5 33 21 7 .. 5 27 13 .. 14 11 5 6 16 8 .. 3 5 82 4 828 79.386 554 2.413 76.419 49 .. .. 37 RIOJA, LA 35.333 14 1 1 .. 3 1 3 2 3 20 6 .. 14 5 1 1 1 .. 12 55 2 16 1 4 2 .. 19 6 5 150 7 137 1 .. 5 25 16 3 3 3 14 8 2 4 7 2 5 11 5 1 1 4 43 3 264 571 470 59 41 34.134 1 .. 1 Ceuta 6.429 95 9 30 1 16 4 .. 29 6 3 .. .. 3 .. 4 3 1 2 .. 3 2 .. .. .. .. .. .. 1 .. 11 1 .. 2 4 4 66 54 6 .. 6 17 9 3 5 3 2 1 1 1 .. .. .. 58 2 .. 9 4 4 1 .. 5.601 .. 553 Melilla 6.828 37 11 .. .. 5 .. 2 17 2 2 1 .. 1 2 21 17 14 3 .. 7 .. 7 .. .. .. .. .. .. .. 5 1 .. .. 2 2 94 56 15 4 19 15 10 .. 5 2 1 1 .. .. .. .. .. 10 12 2 .. .. .. .. 1 1 5.678 922 Notas: 1) Los códigos CIE V30-V39 (agrupación 2103) no son considerados diagnósticos principales por la Unidad Técnica de la CIE-9-MC para el Sistema Nacional de Salud. Fuente: Instituto Nacional de Estadística